امام حسین علیه السلام از نگاه قرآن و اهل بیت

امام حسین علیه السلام از نگاه قرآن و اهل بیت

امام حسین (ع) انسان کامل و تجلی آیات قرآن است . آیات متعددی همچون آیه ی مباهله؛ آیه ی تطهیر؛ آیه ی مودت؛ سوره ی هل اتی؛ آیه ی اولی الا‌مرو....بدون شک درشأن او و دیگر اهل بیت(ع) است. سوره ی مبارکه فجر نیز به دلیل وجود آیه ی " یا ایتها النفس المطمئنة ارجعی الی ربک راضیة مرضیة فادخلی فی عبادی وادخلی جنتی"  به سوره امام حسین (ع) شهرت یافته است. از طرف دیگر حرکت و نهضت او کاملا منطبق بر آیات قرآن است.

همچنین عظمت شخصیت و نهضت امام حسین (ع) در احادیث و روایات پیامبر اکرم(ص) و ائمه طاهرین از زوایای متعددی منعکس شده است.حضرت فاطمه زهرا(ع) فرمود:به هنگام تولد حسین(ع)، پدرم رسول خدا(ص) بر من وارد شد. من فرزندم را در پارچه‏ای زرد رنگ پیچیده، به دست حضرت دادم. پیامبر(ص) پارچه را به دور انداخته، پارچه‏ای سفید طلبیده او را در آن پیچیده، سپس فرمود:ای فاطمه، او را بگیر! او امام و پسر امام و پدر نه امام است، از صلب او امامان پاک به دنیا می‏آیند که نهمین آنان قائم آنهاست. [1]

امامان شیعه (ع) برای زنده و جاوید نگه داشتن نهضت‏خونین امام حسین (ع)، سعی و تلاش فراوانی نمودند که این کوشش در سخنان و روایات آنان به خوبی مشهود است .

امام حسین علیه السلام در کلام خدا

امام حسین علیه السلام نگهبان وحی
بی تردید مهم ترین دست آورد قیام امام حسین علیه السلام حفظ و تحکیم احکام اسلام است؛ چرا که اگر حماسه عاشورا نبود به سبب تحریفاتی که سردمداران حکومت های جائر در مبانی اسلامی ایجاد کرده بودند امروز از حقیقت اسلام اثری نمی ماند. به حق باید گفت «الاسلام محمدیّ الحدوث و حسینیّ البقاء» است؛ یعنی دینی که حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم از طرف خداوند آورد، به یاری فداکاری های امام حسین علیه السلام زمینه بقا و استمرارش فراهم شد. خداوند متعال در حدیث قدسی خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم می فرمایند: «ای محمّد من حسین را نگهبان وحی قرار دادم و او را با شهادت عزیز و گرامی داشتم»، و این مؤید صادقی بر این مدعا است.

امام حسین علیه السلام و آیه تطهیر
به اتفاق علمای شیعه و سنی مفهوم اهل بیت در آیه: «انّما یریدُ اللّهَ لِیُذهِبَ عنکم الرِّجْسَ اهلَ الْبَیْتِ و یُطهّرکُم تطهیرا» شامل امام حسین علیه السلام نیز می شود. علامه «بهجت افندی» از علمای اهل سنت در این باره می نویسد: «امّت اسلامی بر این مطلب متفقند که این آیه در شأن پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و علی علیه السلام و فاطمه علیه السلام و حسن علیه السلام و حسین علیه السلام نازل شده است» از ام سلمه نقل می کنند که گفته است: «این آیه در منزل من بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم نازل شد و رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم مصداق آن را علی و فاطمه و حسن و حسین علیهماالسلام ذکر کردند. من عرض کردم آیا من نیز مصداق این آیه هستم؟ حضرت فرمودند: تو در طریق خیر و منزلت خاصّ خودت قرار داری؛ اما مصداق اهل بیت نیستی».

صالحین در قرآن و حسین علیه السلام
در تفسیر آیه 69 سوره نساء که می فرماید: «... پیامبران و صِدّیقان و شهدا و صالحان کسانی هستند که خداوند متعال نعمت خود را بر آنان تمام کرده است، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «منظور از پیامبران در این آیه منم و منظور از صِدّیقان برادرم علی علیه السلام و منظور از شهدا عمویم حمزه و منظور از صالحان دخترم فاطمه علیه السلام و فرزندانش حسن و حسین علیه السلام است».

امام حسین و آیه «ذوی القربی»
خداوند متعال در قرآن کریم به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم چنین دستور می دهد: «به مردم بگو در امر رسالت مزد و اجری از شما نمی خواهم، جز این که به ذوی القربی مودّت و محبّت داشته باشید». مفسران در تفسیر «ذوی القربی» می نویسند: منظور از «ذوی القربی» علی و فاطمه علیه السلام و فرزندان آن دو هستند. حتی از بسیاری از علمای اهل سنت نقل شده که منظور پیامبر از «قُربی»، علی علیه السلام و فاطمه علیه السلام و دو پسر آن دو است و پیامبر این عبارت را برای آن که کاملاً در اذهان بماند سه مرتبه تکرار نمودند.

امام حسین علیه السلام و آیه احکام
علی علیه السلام و خانواده اش در زمان حیات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به عنوان ادای نذر سه روز روزه به جای آوردند. هنگام افطار در هر سه روز نیازمندی به آنها مراجعه کرد و از آنها درخواست غذا کرد که هر سه بار مورد اجابت علی علیه السلام و خانواده اش قرار گرفت. هنگامی که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم از ضعف و زردیِ رنگ ایشان پرسید، این آیه نازل شد: «یُطعمونَ الطَّعامَ علی حبُّه مسکینا و یتیما و اسیرا؛ این بزرگواران در راه رضای حق تبارک و تعالی مسکین و یتیم و اسیر را اطعام می کنند». و بدین سان خداوند علی، فاطمه حسن و حسین علیهماالسلام را می ستاید که چگونه با وجود نیاز به غذا، آن را در راه رضای خالق خود به بندگان دیگر او هدیه می کنند.

امام حسین(ع) مصباح هدایت و کشتی نجات

قرآن کریم، انبیای الهی را هدایت‌گر مردم به امر الهی در پرتو صبر و یقین و عبادت معرفی می‌کند: «وجعلناهم ائمه یهدون بامرنا و اوحینا الیهم فعل الخیرات ... و کانوا لنا عابدین»6 ، «و جعلنا منهم ائمه یهدون بامرنا لما صبروا و کانوا بأیاتنا یوقنون»7 امام حسین(ع) مظهر این وصف برجسته انبیای الهی است از این‌رو پیامبر اکرم(ص) او را مصباح و چراغ فروزان هدایت معرفی کرده است: «ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه»8

امام حسین(ع) و امر به معروف
قرآن می‌فرماید: شما بهترین امت هستید، در صورتی که امر به معروف و نهی از منکر کنید؛ «کنتم خیر امه اخرجت للناس تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر»9 امام حسین(ع) نیز در هدف از قیام خود می‌فرماید: من برای احیای امر به معروف و نهی از منکر خروج کردم: «انما خرجت لطلب الاصلاح فی امه جدی محمد(ص) ارید ان آمر بالمعروف و انهی عن المنکر.» 10

امام حسین(ع) معلم عزت و عمل صالح
قرآن مجید می‌فرماید: هرکس خواهان عزت است، عزت در پرتو ایمان و عمل صالح است؛ «من کان یرید العزه فلله العزه جمیعاً الیه یصعد الکلم الطیب و العمل الصالح یرفعه»11 امام حسین(ع) در قیام خود در کربلا، طالب عزت بود و گریزان از ذلت؛‌ «هیهات منی الذله»12

امام حسین(ع) معلم ایثار و انفاق
«لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون؛13 به مقام ابرار نایل نمی‌شوید، مگر با انفاق برخی چیزهایی که دوست دارید.» امام حسین(ع) در روز عاشورا تمام آن‌چه را که در اختیار داشت و همه آن‌ها محبوب او بود، در راه خدا انفاق کرد.

امام حسین(ع) و خوف و خشیت الهی
قرآن مجید در وصف انبیا می‌گوید: پیامبران پیشین کسانی بودند که در تبلیغ رسالت الهی، از خدا می‌ترسیدند و از هیچ‌کس دیگر هراسی نداشتند؛ «الذین یبلغون رسالات الله و یخشونه و لایخشون احدا الا الله»14 امام حسین(ع) نیز دارای این دو خصیصه برجسته است:

1. تنها از خداوند می‌ترسید. در دعای عرفه می‌گوید: «اللهم اجعلنی اخشاک کانی اراک»15 خدایا مرا آن گونه قرار ده که از تو بترسم، آن‌سان که گویی تو را می‌بینم.

2. از غیر خدا نمی‌ترسید. حضرت می‌فرماید: اگر در دنیا، هیچ پناهگاهی نداشته باشم و کسی مرا حمایت نکند، من با یزید بن معاویه بیعت نخواهم کرد: «لولم یکن لی ملجا و لامأوی لما بایعت یزید بن معاویه»16

امام حسین(ع) صاحب نفس مطمئنه
«یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه فادخلی فی عبادی و ادخلی جنتی»17

امام صادق(ع) فرمودند: «سوره مبارکه فجر را در نمازهای واجب و مستحب بخوانید. زیرا این سوره مبارکه در شأن امام حسین(ع) است. شخصی علت آن‌را جویا شد، حضرت در پاسخ فرمودند: به دلیل آن‌که امام حسین(ع) صاحب نفس مطمئنه بود که خداوند از او راضی و او از خداوند راضی بود. (ویکی از مصادیق بارز این آیه شریفه، امام حسین(ع) است.)» 18

آزمونی بالاتر از آزمون ابراهیم(ع):
«واذابتلی ابراهیم ربه بکلمات فاتمهن قال انی جاعلک للناس اماما...» 19

«و (یادآور) هنگامی که ابراهیم را خداوندش،‌با کلماتی بیازمود و او (ابراهیم) در همه آن‌ها موفق شد (آن‌ها را به اتمام رساند). خداوند گفت: تو را امام مردم قرار می‌دهم...».

کدامین آزمون‌ها؟ امتحان ذبح اسماعیل، ساکن کردن‌ هاجر و نوازش اسماعیل در جوار کعبه در منطقه‌ای بی‌زرع و بی‌آبادانی و نیز اعتماد بالا و والای او به خداوند در لحظه‌های افتادن در آتش نمرودیان و ...

کسی که به حماسه‌های عظیم عاشورا چشم بیندازد، دشوارتر بودن آزمون‌های حضرت حسین بن علی(ع) را لمس می‌کند؛

ـ به قربان‌گاه بردن جوان و نورس و خردسال شیرخوار

ـ اسکان زنان و کودکان در قلب سی‌هزار انسان شیفته زندگیِ زوال‌پذیر دنیا.

ـ اتکا و اتکال به خداوند، حتی در قتلگاه در قالب نیایش عاشقانه و رضایت‌مندانه

و ده‌ها آزمون دشوار دیگر که در واژه واژه این تاریخ درخشان، رخ می‌نماید.

بخشی از اسرار توجه دادن مردمان به این روز و این حادثه، همین پایداری بر پاکی و بروز غیرت و هویت انسانی و اسلامی و پیام‌های بی‌شماری است که در این واقعه بروز دارد.

پیشتازی و پیش‌دستی در نیکی‌ها
«... فاستبقوا الخیرات؛ در خوبی‌ها بر یکدیگر پیشی بگیرید» 20

در روایت معروفی آمده است: «بالاتر از هر نیکی،‌ نیکی دیگری هست، تا آن‌جا که انسانی در راه خدا به شهادت برسد که بالاتر از آن چیز دیگری نیست.» این خیر بزرگ شهادت، آن‌چنان جلوه‌گری می‌کرد و مشتاقان را به سبقت از یکدیگر در عرصه آسمانی نینوا می‌کشانید که تا یاران امام حسین(ع) زنده بودند، اجازه نمی‌دادند که یک نفر از خاندان بنی‌هاشم، پای به میان بگذارد و فرزند برومند حسین، علی‌اکبر، در میان بنی‌هاشمی‌ها،‌ سبقت می‌گرفت و هرکدام بر دیگری پیشی می‌جستند.

به‌راستی، شایسته است که عاشقان و یاران حسینی نیز از سیره اصحاب آن امام همام الگو بگیرند؛‌ «تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل».

امام حسین(ع) و شناختی از قرآن
امام حسین(ع): «القرآن ظاهره انیق و باطنه عمیق؛ قرآن، ظاهرش زیبا و شگفت انگیز است و باطنش ژرف و عمیق.» 21

و همان‌طور که قرآن صامت از ظاهری شگفت و باطنی ژرف برخوردار است، وجود امام حسین(ع) به عنوان قرآن ناطق از همین شگرفی و ژرفی در ظاهر و باطن و صورت و سیرت برخوردار است و ما در زیارت‌ ناحیه مقدسه در اوصاف آن امام می‌خوانیم: «وعظیم السوابق...» 22 تو ای حسین دارای برتری‌های با عظمتی هستی.

امام حسین(ع) دوست‌دار واقعی قرآن
امام حسین(ع) می‌فرماید: «خدا می‌داند که من نماز و تلاوت قرآن را دوست می‌دارم.»23

در شب عاشورا که امام حسین(ع) به تلاوت قرآن مشغول بود، گروهی از لشگریان پسر سعد برای اطلاع از احوال امام حسین(ع) و یاران او نزدیک خیمه‌ها آمدند و ملاحظه کردند که امام با یک صورت ملکوتی و جذاب؛ آیاتی از سوره آل عمران را تلاوت می‌کند.24 امام حسین(ع) در ظهر عاشورا نیز در بحبوحه جنگ، نماز را به همراه یارانشان در کربلا اقامه می‌کنند.

امام حسین(ع) احیاءگر قرآن

از آن‌جا که قرآن کریم این کتاب نجات بخش الهی بعد از پیامبر به دست امویان و عوامل آن‌ها مطابق میل و منافعشان تفسیر می‌شد؛ امام حسین(ع) رسالت احیای قرآن را با پیام بلند عاشورا آغاز کرد أین‌بار قرآن از حنجره امام حسین(ع) تلاوت شد و رسوم جاهلیت را در هم شکست و خفقان جامعه آن روز مسلمانان را از بین برد و ایشان را از خواب غفلت بیدار کرد. خود ایشان درباره احیاگری قرآن می‌فرماید:«شما را به زنده ساختن آیات قرآن و از میان بردن بدعت‌ها فرا می‌خوانم، اگر دعوت مرا بپذیرید، به راه راست و هدایت خواهید رسید.» 25

جایگاه امام حسین علیه السلام در قلب پیامبر(ص)
عمران بن حصین می گوید: روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به من فرمودند: «ای عمران هرچیزی در دل جایگاهی دارد، اما هیچ چیز همانند این دو جوان (امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام ) در قلب من از منزلت برتر و بیشتری برخوردار نیست». عمران می گوید: عرض کردم یا رسول اللّه چه چیزی موجب شده است که این همه آن دو بزرگوار را دوست می دارید؟ حضرت فرمودند: «ای عمران آنچه بر تو پوشیده است بسیار بیشتر از آنی است که به آن اطلاع پیدا کرده ای، خداوند متعال به من دستور داده است که این دو را دوست داشته باشم».

حسین علیه السلام ، عروة الوثقای الهی
امام باقر علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم نقل می کنند که آن حضرت فرمودند: «هرکس بخواهد به عروة الوثقی ـ که خداوند متعال در قرآن فرموده است که هرگز گسسته نمی شود ـ چنگ بزند باید علی علیه السلام و فاطمه علیه السلام و امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام را دوست بدارد؛ زیرا خداوند متعال در عرش عظمت و جلال خود آنها را دوست می دارد».

حسین علیه السلام ، مشعل هدایت و کشتی نجات
نقل شده است که روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم به امام حسین علیه السلام که از در وارد شدند فرمودند: «خوش آمدی ای زینت آسمان ها و زمین!» یکی از حاضران به نام اُبیّ بن کعب [با تعجب] عرض کرد. یا رسول اللّه، آیا جز شما کسی دیگر هم زینت آسمان ها و زمین محسوب می شود؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمودند: «ای ابیّ بن کعب، سوگند به آن که مرا به حقّ به پیامبری مبعوث کرد، همانا حسین بن علی علیه السلام در آسمان ها از روی زمین بیشتر شناخته شده است. نام او در عرش الهی این گونه نوشته شده است: اِنّ الحُسینَ مِصباحُ الهُدی و سفینةُ النّجاة؛ همانا حسین مشعل هدایت و کشتی نجات است».

حسین علیه السلام ، امانت پیامبر اکرم(ص)
وقتی مردم به منظور بیعت با علی بن ابیطالب علیه السلام به آن حضرت مراجعه کردند، آن حضرت از جمله کارهایی که انجام دادند این بود که امام حسن و امام حسین علیه السلام را در بر گرفته رو به طرف مردم کردند و فرمودند: «ای مردم شاهد باشید و گواهی بدهید که این دو، فرزندان پیامبرند و ودیعه هایی هستند که آن حضرت آنها را در بین شما به جای نهادند و از شما خواسته اند که آنها را حفظ کنید. اینک من نیز این دو را به عنوان امانت به شما می سپارم. از آنها به طور کامل مراقبت کنید و بدانید که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در روز قیامت از شما درباره حفظ این دو ودیعه اش پرسش و بازخواست خواهد کرد».

امام حسین علیه السلام ، سرور و سیّد جوانان بهشت
علمای شیعه و سنی در چندین مورد از جابر بن عبد الله انصاری روایت کرده اند که می گوید: من بارها از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم درباره حسین بن علی علیه السلام شنیدم که می فرمودند: «کسی که دوست دارد به سرور جوانان اهل بهشت نگاه کند و او را بشناسد به حسین بن علی علیه السلام نگاه کند» و در روایت دیگر از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است که: «حسن و حسین علیه السلام سروران جوانان اهل بهشتند».

گل های باغ نبوّت
ابو ایّوب انصاری می گوید: روزی به خدمت رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم رسیدم. دیدم امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام در کنار آن حضرت مشغول بازی اند و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم با تمام وجود به آن دو بزرگوار محبت می کنند و آنها را در آغوش می گیرند. عرض کردم: یا رسول اللّه صلی الله علیه و آله وسلم ، آیا آن دو بزرگوار را دوست داری؟ حضرت فرمودند: «چگونه آنها را دوست نداشته باشم، در حالی که این دو گُل های منند و من آنها را می بویم و از رایحه های آن دو بهره مند می شوم» و در روایت دیگر آمده که حضرت فرمودند: «این دو، دو گل من در دنیا هستند. هرکس مرا دوست می دارد این دو را نیز باید دوست بدارد».